نويسنده : یزدان منصوریان (دانشجوي دکتراي کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شفیلد انگلستان)
چکيده :
مقاله حاضر به تبیین نقش عوامل مختلف در فرایند جستجو و بازیابی اطلاعات در محیط وب می پردازد. با مرورنتایج پژوهشهای اخیر در این زمینه چهار دسته از عوامل اصلی که تا کنون مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته شناسایی شده و در هر دسته تاثیر عوامل مختلف مورد بحث قرار گرفته است.
گروه نخست از عوامل تاثیرگذار ویژگیهای مرتبط با نظام بازیابی و توانایی و امکانات ابزار کاوشی است که در اختیار کاربران وب قرار می گیرد. دسته دوم ویژگیهای فردی و مهارتهای اطلاع یابی خود کاربران است. معمولا افراد مختلف نتایج گوناگونی از جستجو در وب به دست می آورند. مثلا تجربه آنها در جستجو در وب به عنوان یکی از فاکتورهای مهم محسوب می شود. نتایج پژوهشهای قبلی حاکی از آن است که میزان تجربه جستجو کاربران به نحو قابل توجهی بر موفقیت جستجو آنها موثر است. دسته سوم از عوامل تاثیرگذار بر فرایند اطلاع یابی در وب مشخصات موضوع مورد جستجواست. بسته به اینکه کاربری در صدد یافتن یک فقره اطلاعاتی مشخص باشد یا درصدد بازیابی اطلاعات پیرامون یک موضوع ، فرایند جستجو متفاوت خواهد بود.
علاوه بر موارد مذکور همواره عوامل آشکار و نهان دیگری نیز وجود دارند که میتوانند بالقوه بر عملکرد جستجو تاثیر گذارند و در این مقاله به عنوان دسته چهارم طبقه بندی شده اند. از آن جمله می توان به عوامل روانشناختی درمحیط جستجو اشاره کرد. مثلا بسته به درجه اهمیت و حساسیت موضوع جستجوبرای کاربر ممکن است نتایج متفاوتی بدست آید.
در پایان تقش و جایگاه آموزشی کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی در بهبود مهارتهای اطلاع یابی کاربران مورد توجه قرار گرفته است.
متن مقاله :
<مقدمه:>
جستجو و بازیابی اطلاعات درشبکه جهانگستر وب یکی از مباحث مهم یا به بیان بهتر یکی از چالشهای موجود در پژوهشهای اخیر حوزه بازیابی اطلاعات محسوب می شود. شتاب فزاینده رشد منابع گوناگون اطلاعاتی در این شبکه، ناهمگونی موضوعی و شکلی منابع ، تنوع کاربران و نیازهای آنها از جمله مسایلی است که بازیابی اطلاعات از اینترنت را هر روز پیچیده تر می کند ( 2 و 20).
بازیابی اطلاعات از این محیط گاهی ساده و لذت بخش و گاهی دشوار و نامید کننده است. گاهی کاربران خود را در بهمنی از اطلاعات گرفتار می بینند و گاهی به رغم انبوهی منابع موجود در آن دچار فقر اطلاعاتی می شوند و همه ابزارهای کاوش موجود نمی توانند پاسخ یک پرسش ساده آنها را فراهم کنند.
تفاوتهای عمده ای بین بازیابی اطلاعات از اینترنت به طور عام وشبکه جهانگستر وب به طور خاص با بازیابی اطلاعات ازنظامهای بازیابی قبل از وب وجود دارد. گوناگونی، ناپایداری و گستردگی بی حد و مرز منابع در وب این محیط را از نظامهای رایانه ای بازیابی قبل از وب متمایز می سازد. تولید، توزیع و مصرف اطلاعات در وب از الگوههای متفاوتی پیروی می کند. ویژگیهای محیط وب از جمله یکپارچگی آن و امکان برقراری پیوند میان اطلاعات مختلف گرچه از امتیازات برجسته برای این محیط به شمار می آید اما گاهی می تواند برای کاربران دشواریهایی را بوجود آورد. مثلا گاهی کاربران حین جستجو به راحتی در وب گم میشوند و به خاطر نمی آورند که مبدا و مقصد جستجو آنها کجا بوده است.
بازیابی اطلاعات از شبکه جهانگستر وب و جزییات فرایند اطلاع یابی در این محیط به دلایل متعددی مورد توجه محققان حوزه بازیابی اطلاعات قرار گرفته است (16 و12). دلایل متعدد و موجه ای برای این امر وجود دارد. نخست آنکه در حال حاضر وب یکی از فراگیرترین و متداولترین ابزارهای ذخیره و بازیابی اطلاعات در سطح جهانی محسوب می گردد و پیوسته بر گستره حوزه آن افزوده می شود. پژوهشهای اخیر نشان می دهد که جستجو در وب پس از پست الکترونیکی متداولترین امکان اینترنتی محسوب می شود (12). امروزه در کنار پیشرفتهای فناوری یارانه ای پژوهشهای گسترده ای با رویکرد کاربر مدار به منظور شناسایی جنبه های مختلف جستجوی مبتنی بر وب در حال انجام است(1، 15).
مقاله حاضر با مرو پژوهشهای مرتبط در این حوزه به دسته بندی عوامل موثر بر بازیابی اطلاعات از شبکه جهانگستر وب می پردازد. مرور نوشتارهای موجود نشان می دهد که تا کنون مطالعات گسترده ای در زمینه رفتارهای اطلاع یابی کاربران در وب و بازیابی اطلاعات از این محیط انجام شده که در هر یک از آنها رویکرد پژوهش بر یک دسته از این عوامل متمرکز بوده است. به طور کلی در مطالعات کاربر مدار ویژگیهای فردی و مهارتهای اطلاع یابی کاربران وب مورد توجه بوده است. در مقابل محور اصلی در پژوهشهای مبتنی بر سیستم امکانات و توانمندیهای نظام بازیابی است.
قبل از پرداختن به نقش عوامل مذکور درجستجو در وب لازم است ابتدا به انواع روشهای بازیابی اطلاعات در این محیط ، مفهوم عملکرد جستجو و وجوه تمایز دو مفهوم کارآیی و سودمندی اشاره شود.
روشهای بازیابی اطلاعات در وب:
بازیابی اطلاعات در وب ممکن است به روشهایی گوناگون صورت پذیرد. به طور کلی چهار روش برای این URL (Universal Resource Locator)منظور وجود دارد. در ساده ترین شکل آن کاربر نشانی اینترنتی
سایت مورد نظر خود را درقسمت مربوط به نشانی مرورگر تایپ کرده و اطلاعات مورد نظر را بازیابی میکند. بدیهی است که این روش تنها در مورد منابعی میسر است که کاربر قبلا از نشانی آنها اطلاع دارد و بجز در مورد سایتهایی که معمولا با آنها کار می کند یا نشانیهایی که از طرق مختلف مثل تبلیغات گوناگون به اطلاع او می رسد در موارد دیگر معمول و البته میسر نیست.
روش دوم دنبال کردن پیوندهای ( لینکهای) موجود در صفحات وب است که کاربران را از صفحه ای به صفحه دیگر هدایت می کند. این سهولت دسترسی به منابع در وب از امتیازات بزرگ آن است و برای کاربران امکان مرور سریع و آسان در منابع مختلف را فراهم می کند.
روش سوم بازیابی گزینشی اطلاعات است که در آن در واقع به جای آنکه کاربران شخصا در جستجوی اطلاعات مورد نظر باشند، موضوعات مورد نیاز خود را به سیستمهای بازیابی گزینشی می سپارند و سپس در طول زمان اطلاعات دریافتی جدید توسط سیستم برای آنها به طور خودکار ارسال خواهد شد.
چهارمین روش که در واقع معمولترین و متداولترین راه بازیابی اطلاعات در وب است و محور اصلی این مقاله را به خود اختصاص می دهد روش جستجو در وب می باشد. موتورهای جستجو ابزار اصلی کاوش در وب محسوب می شوند و مطالعات فراوانی پیرامون جنبه های مختلف این ابزارهای کاوش انجام شده و هنوز افقهای پژوهشی متعددی در این زمینه وجود دارد (7).
عملکرد جستجو و چگونگی سنجش آن: (Search Performance)
بی تردید یک جستجو موفق جستجویی است که با صرف کمترین وقت و انرژی به بازیابی حداکثر منابع مرتبط منجر شود. البته موضوع ربط مبحث مفصل و پیچیده ای است و تا کنون بارها در مطا لعات متعدد مورد توجه پژوهشگران اطلاع رسانی قرار گرفته و پرداختن به آن خود مقوله مفصل و جداگانه ای است. با این حال در همه مباحث و مطالعات مربوط به مفهموم ربط این اتفاق نطر وجود دارد که همواره قضاوت نهایی درمورد میزان ربط یک مدرک بازیابی شده بر عهده کاربر است. در اینجا نیز مراد از مرتبط بودن یک مدرک همان مفهوم متداول و معمول آن است. آن درجه ای از ربط که مورد توجه کاربران بوده و بر اساس قضاوت آنها سنجیده می شود.
طی چهل سال گذشته دو شاخص معروف جامعیت و مانعیت مبنای کار اغلب مطالعات بازیابی اطلاعات بوده است. اما ویژگیهای منحصر به فرد محیط وب کارایی این دو شاخص را به نحو قابل توجهی با تردید مواجه ساخته و نیازهای تازه ای بر انگیخته است. بویژه در مطالعات کاربر مدار استفاده از معیارهای دیگر اجتناب ناپذیر است.
زمان صرف شده برای جستجو و یافتن یک فقره اطلاعاتی مرتبط و تعداد سایتهای مرور شده برای رسیدن به اطلاعات مرتبط دو معیار عمده دربرآورد عملکرد جستجو از دیدگاه کاربر مدار محسوب می شود. هر چه زمان صرف شده برای جستجو و تعداد سایتهای مرور شده برای رسیدن به یک منبع اطلاعات مرتبط کمتر باشد بهره وری بازیابی بالاتر است. به بیان دیگر این امر حاکی از آن است که کاربر وقت و انرژی کمتری برای رسیدن به نیاز اطلاعاتی خود صرف کرده است.
تفاوت کارآیی و سودمندی: Effectiveness & Efficiency
تبیین تفاوت دو مفهوم کارآیی و سودمندی به روشنتر شدن این بحث کمک می کند. در مقاله حاضر واژه برگزیده شده است. (Efficiency) و واژه سودمندی به عنوان معادل (Effectiveness) کارآیی به جای
صرف نظر از اختلاف نطراتی که ممکن است در رسایی یا نارسایی این واژه گزینی وجود داشته باشد تفاوت این دو مفهوم در متون انگلیسی زبان مشخص است.
وقتی صحبت از کارایی است بیشتر جنبه های فنی و معیارهای سیستم مدار مد نظر است و نهایتا بازدهی نهایی سیستم ملاک قضاوت قرار می گیرد. اما وقتی صحبت از سودمندی است ملاکهای دیگری نیز در نظر گرفته می شود. در حوزه بازیابی اطلاعات دو شاخص معروف جامعیت و مانعیت بیشتر از آنکه بیانگر سودمندی یک نظام بازیابی باشند نمایانگر کارایی آن هستند. با توجه به اهمیت و جایگاه کاربر درهر نظام بازیابی اطلاعات مفهوم سودمندی بیش از کارایی اهمیت دارد. بنابراین ممکن است یک نظام بازیابی اطلاعات با در نظر گرفتن شاخصهایی مثل جامعیت و مانعیت کارا باشد و نتایج بازیابی خوبی ارایه کند اما چه بسا برای بعضی یا حتی اغلب کاربران سودمند نباشد. مثلا به دلیل پیچیدگی فرایند بازیابی کاربران نتوانند از تمام امکانات نظام بازیابی مذکور بهره مند شوند.
دسته بندی عوامل موثر بر فرایند جستجو در وب:
همانطور که گفته شد گرچه راههای متعددی برای بازیابی اطلاعات در وب وجود دارد اما جستجو از طریق ابزارهای کاوش معمولترین و متداولترین آنهاست. عوامل متعدد و متنوعی بر نتیجه جستجو کاربران تا ثیر می گذارند. بنابراین کاربران مختلف نتایج جستجوی متفاوتی از فرایند جستجو در این محیط به دست می آورند. با مرور پژوهشهای موجود در این زمینه چهار دسته از عوامل اصلی شناسایی شده که دراینجا هر دسته مورد بحث قرار میگیرد.
عوامل مرتبط با نطام بازیابی و امکانات آن:
گروه نخست از عوامل تاثیرگذار در فرایند جستجو و نتیجه آن ویژگیهای مرتبط با نظام بازیابی و توانایی و امکانات هرابزار کاوش مورد استفاده در این فرایند است. پس از ظهور شبکه جهانگستر وب به عنوان یکی از فراگیرترین و موثرترین محملهای اطلاع رسانی دنیا انواع گوناگونی از ابزارهای کاوش از جمله راهنماها دروازه های اطلاعاتی و مهمتر از همه موتورهای جستجو بوجود آمد. موتورهای جستجو اصلی ترین ابزار کاوش در محیط وب به شمار می آیند. هر روز بر تنوع و گوناگونی این موتورها افزوده میشود. هر یک از آنها نطام بازیابی و امکانات خاص خود را دارند. بی تردید تفاوت کارآیی و سودمندی آنها منجر به تفاوت در نتایج بازیابی خواهد شد و معمولا جستجو یکسان در موتورهای گوناگون نتایج متفاوت در پی خواهد داشت. هر چند همواره درصدی از همپوشانی بین نتایج بازیابی وجود دارد اما در حال حاضر جستجو یکسان در موتورهای گوناگون نتایج برابردر پی نخواهد داشت.
بنابراین توانایی ابزار کاوش در نتیجه بازیابی کاملا موثر است. یک ابزار کاوش ناکارآمد با دامنه جستجو محدود نتایج بازیابی غیر مرتبط به دنبال دارد.
در حال حاضر موتور جستجو گوگل بیشترین محبوبیت را در میان کاربران وب یافته است. رمز محبوبیت گوگل در کاربر پسندی و سودمند بودن آن است. گوگل ضمن برخورداری از یک صفحه جستجو بسیار ساده تاکنون به نحو چشمگیری در بازیابی سریع مدارک مرتبطتر موفق بوده است. نظام رتبه بندی گوگل در ترتیب نمایش مدارک بازیابی شده نیز ازجمله امتیازات برجسته آن محسوب می شود. علاوه بر آن گوگل قادر است فایلهایی با پسوندهای مختلف مثل پی دی اف را بازیابی کند.
بسیاری از موتورهای جستجو از جمله گوگل امکان جستجو پیشرفته را برای کاربران فراهم می کنند. در یک جستجو پیشرفته کاربر قادر خواهد بود استراتژی جستجو دقیقتری تعریف کند و با محدود کردن دامنه جستجو تا حد ممکن از میزان ریزش کاذب بکاهد و دقت کاوش را افزونی بخشد.
بنابراین در یک فرایند جستجو نقش ابزار کاوش و امکانات آن در بازیابی منابع مرتبطتر کاملا روشن است. تاکنون مطالعات متعددی پیرامون کارایی و سودمندی این ابزارهای کاوش انجام شده است و معیارهای متعددی جهت ارزیابی آنها تدوین گردیده است (7، 13، 24). اما موضوع چندوجهی بازیابی اطلاعات در وب به همین جا ختم نمی شود و عوامل دیگری در آن دخالت دارند. عواملی که نقش آنها در ادامه تشریح می شوند.
عوامل مرتبط با کاربر: ویژگیهای فردی و مهارتهای اطلاع یابی
دسته دوم از عوامل تاثیرگذار بر فرایند جستجوو بازیابی اطلاعات در وب ویژگیهای فردی کاربر و مهارتهای اطلاع یابی اوست. بی تردید استقاده کنندگان محور اصلی و بنیادی هر نظام بازیابی اطلاعات را تشکیل می دهند و محیط وب از این جهت نه تنها استثنا نیست بلکه بنا به دلایلی جایگاه کاربران در این محیط به مراتب مهمتر است. برجسته تر بودن جایگاه کاربران در وب به خصوصیات ویژه این محیط مربوط می شود. برخلاف بازیابی اطلاعات ازنظامهای بازیابی قبل از وب که بیشتر به دانشگاهیان و متخصصان محدود می شد وب محلی برای دخیره و بازیابی اطلاعات برای طیف گسترده ای از اجتماع است. به همین دلیل در سالهای اخیرتعداد پژوهشهای کاربر مدار که مبتنی بر نیازها و شرایط واقعی کاربران است به نحو چشمگیری افزایش یافته است (5 ، 6 ، 8 ، 9 و15). کاربران گوناگون با دانش و تجربه مختلف در وب به جستجو می پردازند. کاربران مختلف نتایج گوناگونی از فرایند جستجو در وب به دست می آورند. تفاوت عملکرد جستجو آنها متاثر از عوامل گوناگونی می باشد از جمله تجربه آنها در جستجو در وب یکی از عوامل مهم است. نتایج پژوهشهای قبلی حاکی از آن است که میزان تجربه جستجو کاربران به نحو قابل توجهی بر موفقیت جستجو آنها موثر است (17 و22 و5). معمولا کاربران با تجربه نتایج بهتر و سریعتری از جستجوی خود کسب می کنند. به بیان دیگر نتایج پژوهشهای قبلی نشان داده که معمولا ارتباط معنی داری میان میزان تجربه و احتمال موفقیت جستجو وجود دارد (22).
تجربه کاربرممکن است تجربه موضوعی یا تجربه در کار با کامپیوتر باشد. در واقع هر دو نوع آن مهم است.
تسلط بر موضوع جستجو یا دانش موضوعی نیز از عوامل مهم در این زمینه است. معمولا کاربران وب اطلاعات مربوط به حوزه تخصصی خود ار راحتتر می یابند چرا که با واژه های تخصصی آشنا هستند و منابع موضوعی رشته خود را بهتر می شناسند.
همچنین جستجو و مرور فعال و غیر فعال که می توان آن را مرور خطی و غیر خطی نیز نامید از جمله مباحث این حوزه است. در مرور فعال کاربر از امکانات مختلف تدارک دیده شده در مرورگرها یی مثل اینترتت اکسپلورر و نتسکیپ به خوبی استفاده نموده و فرایند اطلاع یابی را خود را سرعت می بخشد. درحالیکه در مرور غیرفعال کاربر فقط پیوندهای موجود در صفحات را دنبال می کنند و فرایند اطلاع یابی او کند است و گویی از الگویی خطی پیروی می کند و احتمال گم شدن او در میان انبوهی اطلاعات بیشتر است. یکی دیگر از موضوعاتی که اخیرا بیشتر مورد توجه مححقان بویژه در مطالعات کاربر مدار قرارگرفته همبستگی میان نوع الگوهای فکری کاربران با انتخاب رفتارهای اطلاع یابی توسط آنهاست.
بر این اساس افراد به گروههای مختلف تقسیم می شوند و رابطه میان نوع الگوهای فکری آنها و رفتارهای اطلاع یابی که برمی گزینند مورد مطالعه قرار می گیرد. در این مطالعات کاربران وب بر اساس میزان تاثیری که شغل یا زمینه تحصیلی آنها بر نوع جستجو آنها می گذارد به گروهای مختلف مثل کاربران مستقل از محیط و وابسته به محیط یا زمینه نگر و فرا نگر تقسیم می شوند و روشهای بازیابی آنها بررسی می شود.
تحقیقات انجام شده حاکی از آن است معمولا بین این متغیرها با الگوهای اطلاع یابی در وب ارتباط معنی داری وجود دارد ( 19، 25).
تا کنون علاوه بر موضوعات فوق الذکر رفتارهای اطلاع یابی گروههای مختلف کاربران مورد توجه پژوهشگران بوده است. مثلا رفتارهای اطلاع یابی کودکان و نوجوانان در مقایسه با بزرگسالان (4 و12) و یا رفتارهای اطلاع یابی گروههای شغلی و حرفه ای مختلف موضوع پژوهشهای متعددی قرار گرفته است( 1و 10و 11).
زمانی که کاربر جستجوی خود را در محیط وب متوقف می کند بیانگر پایان فرایند بازیابی در آن زمان مشخص است. در اینجا مباحث دیگری وجود دارد که در مطالعات دیگر مورد توجه واقع شده است. مثلا رضایت کاربران و عوامل موثر در آن و چگونگی ارزیابی و سنجش آن.
نکته ای که در زمینه عوامل مرتبط با کاربران وجود دارد بحث آموزش کاربران می باشد. آموزش روشهای اطلاع یابی در وب می تواند به ارتقا سطح عملکرد جستجو کمک کند. بسیاری از کاربران آموزش لازم برای اطلاع یابی در وب ندیده اند و اساس کار آنها بیشتر متکی بر آزمون و خطاست. نکته دیگری که در اینجا اهمیت می یابد پاسخ به این پرسش است که آموزش مهارتهای اطلاع یابی چگونه و توسط چه کسانی باید ارایه شود. خوشبختانه طی سالهای اخیر با پررنگ شدن جنبه آموزشی حرفه کتابداری و اطلاع رسانی این وظیفه تا حد زیادی به کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی محول شده است. اکنون در بسیاری از دانشگاهها و مراکز آموزشی دنیا همکاری موثری بین کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی و کادر آموزشی این مراکز وجود دارد و کتابداران نقش عمده ای در آموزش کاربران ایفا می کنند. بحث سواد اطلاعاتی در اغلب دانشگاهها و مراکز آموزشی دنیا کاملا جدی و مهم است و اکنون پروژه های گسترده و دامنه داری برای ارتقا سواد اطلاعاتی دانش آموزان و دانشجویان در حال اجرا می باشد و روشهای اطلاع یابی در وب و چگونگی تحلیل و ارزیابی منابع الکترونیکی جز مباحث عمده دراین فرایند به شمار می آید.
عوامل مرتبط با موضوع جستجو
دسته سوم از عوامل تاثیرگذار بر فرایند اطلاع یابی در وب، موضوع مورد جستجواست. بسته به اینکه کاربری در صدد یافتن یک فقره اطلاعاتی مشخص باشد یا درصدد بازیابی اطلاعات پیرامون یک موضوع فرایند جستجو و احتمالا نتیجه آن متفاوت خواهد بود (3 و 18). معمولا یافتن یک فقره اطلاعاتی مشخص کم زحمتتر از یافتن اطلاعات برای موضوعی مشخص است. به بیان دیگر معمولا پاسخ پرسشهای بسته ساده تر از پرسشهای باز است. چرا که پاسخ پرسشهای بسته مشخص می باشد و اغلب از طریق منابع متعدد امکان پذیر خواهد بود. مثلا کاربری که درجستجو آمار تعداد گردشگران سفر کرده به فرانسه درسالهای 2000 تا 2002 است می داند که پاسخ پرسش او اعدادی مشخص است و می توان آن را از منابع متعدد مربوط به آمار گردشگری درفرانسه، اروپا یا جهان بیابد. آنچه دراین مورد یا موارد مشابه اهمیت دارد این است که چگونه می توان معتبرترین آمار را بدست آورد و برای این منظور لازم است به منابع مستند مراجعه کرد.
اما وقتی جستجو موضوعی باشد و با کلماتی استفهامی مثل چرا و چگونه و چطور شروع شود کار جستجوو میزان وقت و انرژی مورد نیازمتفاوت خواهد بود. مثلا پیرامون همین موضوع گردشگری در فرانسه ممکن است کاربری با پرسشهایی از این قبیل مواجه باشد که مثلا چه عواملی درکاهش یا افزایش تعداد گردشگران سفر کرده به فرانسه درسالهای 2000 تا 2002 موثر بوده است؟ پاسخ چنین پرسشی مستلزم گردآوری منابع متعدد است و تدوین استراتژی جستجو در این مورد نیز به مراتب پیچیده تر از پرسش نخست خواهد بود.
سایر عوامل مثل محیط جستجو، نوع کامپیوتر و نرم افزارها و غیره:
علاوه بر تمام موارد مذکور در این مقاله همواره عوامل آشکار و نهان دیگری نیز وجود دارند که میتوانند بالقوه بر عملکرد جستجو تاثیر گذارند. از آن جمله می توان به عوامل روانشناختی درمحیط جستجو اشاره کرد. کاربران در محیط کار یا منزل خود و با رایانه شخصی خویش که هر روز کار می کنند ممکن است نتایج متفاوتی نسبت به جستجو در یک محیط ناآشنا بدست آورند.
میزان اهمیت موضوع جستجو برای کاربر نیز از جمله فاکتورهای تاثیرگذار است. پژوهشهای قبلی نشان داده که بسته به اهمیت موضوع جستجو ممکن است نتایج متفاوتی توسط یک کاربر مشخص بدست آید. به بیان دیگر انگیزه کاربران حین جستجو بر عملکرد آنها موثراست. منطقا جستجوی یک فرصت شغلی مناسب باید نسبت به جستجو برای یافتن محلی برای گذراندن تعطیلات پایان ترم از اهمیت بیشتری برای یک دانشجو سال آخر برخوردار باشد! بنابراین میزان اهمیت موضوع بر فرایند جستجو کاربران موثر می باشد.
موضوع زبان یکی دیگر از مباحث عمده در بازیابی اطلاعات درمحیط وب است. تا کنون زبان انگلیسی بیشترین سهم از منابع موجود را دراین محیط به خود اختصاص داده است. گرچه درحال حاضر رقابت شدیدی بین زبانهای مختلف برای حضور در اینترنت وجود دارد و به تدریج با گسترش منابع گوناگون سایر زبانها از غلبه زبان انگلیسی کاسته می شود اما همچنان موضوع زبان یک مانع عمده برای بازیابی اطلاعات محسوب می گردد. مثلا در مورد زبان فارسی هنوز کاربران فارسی زبان برای بازیابی موثر اطلاعات در وب به دانستن زبان انگلیسی نیازمند هستند. این امر بویژه در مورد بازیابی منابع علمی و تخصصی جدی تر است.
< /بحث و نتیجه:
اطلاع یابی درمحیط وب فرایندی پیچیده و چند وجهی است و عوامل ریز و درشت متعددی برموفقیت یا شکست آن تاثیر می گذارد. آنچه در این مقاله آمد درآمدی بر نه یک بلکه چندین مبحث مفصل درحوزه بازیابی اطلاعات در وب بود. به رغم اهمیت انکار ناپذیر این عوامل هنوز دانش موجود در این زمینه بسیار محدود است. بویژه مجهولات موجود پیرامون عوامل مرتبط با کاربران به مراتب بیش از معلومات موجود می باشد. این حوزه پژوهشی هنوز مراحل مقدماتی خود را سپری می کند و زمینه های پژوهشی فراوانی پیش روی محققان وجود دارد. برای بهبود شرایط نه چندان مساعد حاکم بر فرایند بازیابی اطلاعات در وب لازم است همکاری و تعاملی مستمر بین متخصصان رایانه و کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی وجود داشته باشد. خوشبختانه در حال حاضر در گروههای پژوهشی این حوزه درکشورهای مختلف این مساعدت به نحو فزاینده ای رو به گسترش است. بازیابی اطلاعات در وب زمانی موفق خواهد بود که دانش موجود درباره رفتارهای اطلاع یابی کاربران گسترش یابد و از سوی دیگر نظامهای بازیابی کاربر پسندتر در اختیار افراد قرار گیرد. همانطورکه گفته شد اکنون در بسیاری از دانشگاهها و مراکز آموزشی دنیا کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی با کادر آموزشی این مراکز در بهبود سواد اطلاعاتی کاربران وب می کوشند. روشهای اطلاع یابی در وب و چگونگی تحلیل و ارزیابی منابع الکترونیکی جزء مباحث عمده دراین فرایند محسوب می شود.
تعداد کاربران و جستجوگران وب هر روز بیشتر میشود و بازیابی اطلاعات از این محیط بیش از گذشته در زندگی روزمره افراد اهمیت می یابد. اطلاع یابی در وب در حال حاضر با چالشهای متعددی مواجه است و گذراز این چالشها نیازمند یافتن راهکارهایی درخصوص تسهیل و تسریع فرایند جستجو برای عموم کاربران است. این امربیش از آنکه نیازمند طراحی و ساخت ابزارهای کاوش پیچیده تر باشد ، مستلزم شناخت بیشتر از جنبه های کاربرمدار این فرایند است.
موضوعات مرتبط: کامپیوتر و اینترنت